اگر به فکر جفت‌گیری و تولید مثل سگ‌های خود هستید، آگاهی از چرخه تولید مثل سگ‌های نر و ماده امری ضروری است. این راهنما 17 نکته مهم را در این زمینه پوشش می‌دهد تا به شما در داشتن تجربه‌ای موفق و مسئولانه کمک کند.

فرآیند تولید مثل در سگ‌ها پیچیده است و نیازمند صبر، دقت و دانش کافی است. نادیده گرفتن هر یک از این مراحل می‌تواند منجر به مشکلات جدی برای سلامتی مادر و توله‌ها شود.

• ✔️

  1. بلوغ جنسی:

  سگ‌های ماده معمولاً بین 6 تا 24 ماهگی و سگ‌های نر بین 6 تا 12 ماهگی به بلوغ جنسی می‌رسند. نژادهای کوچک‌تر زودتر بالغ می‌شوند.
• ✔️

  2. چرخه فحلی در ماده‌ها (دوره گرما):

  سگ‌های ماده هر 6 تا 12 ماه یک بار وارد دوره فحلی می‌شوند که معمولاً 2 تا 4 هفته طول می‌کشد.
• ✔️

  3. مراحل چرخه فحلی:

  چرخه فحلی شامل چهار مرحله است: پروستروس (آماده‌سازی)، استروس (تخمک‌گذاری)، مت استروس (بعد از تخمک‌گذاری) و آنستروس (عدم فعالیت).
• ✔️

  4. پروستروس:

  در این مرحله، ترشحات خونی از واژن مشاهده می‌شود و نرها به ماده جذب می‌شوند، اما ماده هنوز آماده جفت‌گیری نیست.
• ✔️

  5. استروس:

  این مرحله زمان تخمک‌گذاری است و ماده آماده جفت‌گیری می‌شود. ترشحات ممکن است رقیق‌تر و کم‌رنگ‌تر شوند.
• ✔️

  7. جفت‌گیری:

  بهترین زمان برای جفت‌گیری، 2 تا 3 روز بعد از شروع استروس است. معمولاً دو بار جفت‌گیری با فاصله 24 تا 48 ساعت توصیه می‌شود.
• ✔️

  9. بیماری‌های ارثی:

  قبل از جفت‌گیری، در مورد بیماری‌های ارثی رایج در نژاد سگ‌های خود تحقیق کنید و در صورت لزوم آزمایش‌های ژنتیکی انجام دهید.
• ✔️

  10. بارداری:

  دوره بارداری در سگ‌ها حدود 63 روز است.
• ✔️

  11. تشخیص بارداری:

  بارداری را می‌توان از طریق سونوگرافی (حدود 21 روز پس از جفت‌گیری) یا لمس شکم (حدود 28 روز پس از جفت‌گیری) تشخیص داد.
• ✔️

  12. تغذیه در دوران بارداری:

  در دوران بارداری، تغذیه سگ ماده باید با دقت و بر اساس توصیه دامپزشک تنظیم شود. معمولاً غذای مخصوص توله سگ‌ها توصیه می‌شود.
• ✔️

  13. مراقبت‌های دوران بارداری:

  در دوران بارداری، سگ ماده به استراحت کافی و محیطی آرام نیاز دارد. از فعالیت‌های سنگین و استرس‌زا خودداری کنید.
• ✔️

  14. آماده‌سازی محل زایمان:

  چند هفته قبل از زایمان، یک جعبه زایمان مناسب و راحت برای سگ ماده آماده کنید.
• ✔️

  15. زایمان:

  زایمان معمولاً به صورت طبیعی انجام می‌شود، اما در صورت بروز مشکل، نیاز به مداخله دامپزشک است.
• ✔️

  17. نقش دامپزشک:

  در تمام مراحل تولید مثل، از مشاوره و راهنمایی دامپزشک بهره‌مند شوید.

این نکات تنها بخشی از فرآیند پیچیده تولید مثل سگ‌ها هستند. آموزش و آگاهی کامل از این فرآیند، کلید موفقیت و سلامت سگ‌های شما است.

همیشه سلامتی و رفاه سگ‌های خود را در اولویت قرار دهید.

چرخه تولید مثل سگ: راهنمای جامع

1. بلوغ جنسی در سگ‌های ماده

سگ‌های ماده معمولاً بین 6 تا 24 ماهگی به بلوغ جنسی می‌رسند. نژادهای کوچکتر زودتر بالغ می‌شوند. اولین دوره فحلی (heat cycle) نشان دهنده بلوغ جنسی است. برخی از سگ ها سیکل فحلی نامنظم دارند. اگر نگران هستید حتما با دامپزشک مشورت کنید. تغذیه مناسب در زمان تولگی تاثیر مهمی بر روی بلوغ جنسی سگ ها دارد. از جفت گیری سگ ماده در اولین دوره فحلی خودداری کنید. عوامل محیطی و ژنتیکی در تعیین زمان بلوغ جنسی سگ ها نقش دارند.

2. چرخه فحلی در سگ ماده (Heat Cycle)

چرخه فحلی سگ ماده معمولاً هر 6 تا 12 ماه یکبار رخ می‌دهد. این چرخه شامل چهار مرحله اصلی است: پروستروس، استروس، دی‌استروس و آنستروس. پروستروس (Proestrus): این مرحله حدود 9 روز طول می‌کشد. در این مرحله ترشحات خونی مشاهده می‌شود و سگ نر جذب می‌شود اما سگ ماده هنوز اجازه جفت‌گیری نمی‌دهد. استروس (Estrus): این مرحله حدود 9 روز طول می‌کشد. در این مرحله سگ ماده آماده جفت‌گیری است و ترشحات کم‌تر می‌شود یا به رنگ کاهی تغییر می‌کند. سگ نر را می‌پذیرد. دی‌استروس (Diestrus): این مرحله حدود 60 روز طول می‌کشد. در این مرحله سطح هورمون پروژسترون بالا می‌رود، چه سگ باردار باشد چه نباشد. آنستروس (Anestrus): این مرحله دوره سکون جنسی است و می‌تواند چندین ماه طول بکشد. مدت زمان هر مرحله می‌تواند در سگ های مختلف متفاوت باشد.

3. علائم فحلی در سگ ماده

تورم ناحیه تناسلی. ترشحات خونی. جذب سگ‌های نر. تغییر در رفتار (بی‌قراری، چسبندگی یا پرخاشگری). لیسیدن بیش از حد ناحیه تناسلی. دراز کشیدن و بالا بردن دم در حضور سگ نر. ادرار کردن بیشتر برای علامت گذاری قلمرو.

4. بلوغ جنسی در سگ‌های نر

سگ‌های نر معمولاً بین 6 تا 12 ماهگی به بلوغ جنسی می‌رسند. بلوغ جنسی با توانایی تولید اسپرم فعال مشخص می‌شود. نژادهای بزرگتر ممکن است دیرتر به بلوغ برسند. با این حال، بهتر است تا 18 ماهگی صبر کنید تا سگ نر از نظر فیزیکی بالغ شود. نرهای نابالغ ممکن است در جفت گیری موفق نباشند. آنها ممکن است از نظر رفتاری نیز آمادگی نداشته باشند. تغذیه مناسب نقش مهمی در بلوغ جنسی سگ های نر دارد.

5. جفت‌گیری سگ‌ها

بهترین زمان برای جفت‌گیری، اواسط مرحله استروس است (حدود روز 11 تا 13 از شروع فحلی). معمولاً سگ ماده دو بار با فاصله 48 ساعت جفت‌گیری می‌کند. بهتر است جفت‌گیری در محیطی آرام و آشنا انجام شود. نظارت بر جفت‌گیری ضروری است، اما مداخله نکنید مگر اینکه مشکلی پیش آید. بعد از جفت گیری، سگ ها ممکن است به مدت 15-30 دقیقه به یکدیگر چسبیده باشند (tie). در این مدت سعی نکنید آنها را از هم جدا کنید، زیرا ممکن است آسیب ببینند. هنگام جفت گیری صبور باشید و به سگ ها اجازه دهید روند طبیعی خود را طی کنند.

6. روش‌های تعیین بارداری

سونوگرافی: از حدود 25 روز پس از جفت‌گیری می‌توان با سونوگرافی بارداری را تشخیص داد. لمس شکم: از حدود 28 روز پس از جفت‌گیری، دامپزشک ممکن است بتواند با لمس شکم، جنین‌ها را تشخیص دهد. آزمایش خون (رلکسین): این آزمایش از حدود 30 روز پس از جفت‌گیری قابل انجام است و هورمون رلکسین را تشخیص می‌دهد. رادیوگرافی (اشعه ایکس): از حدود 45 روز پس از جفت‌گیری، با رادیوگرافی می‌توان تعداد توله ها را تخمین زد. تغییرات رفتاری: بعضی از سگ ها ممکن است علائم بارداری مانند افزایش اشتها، خستگی و حالت تهوع نشان دهند. بزرگ شدن پستان ها: این علامت معمولاً در اواخر بارداری قابل مشاهده است. دامپزشک بهترین روش برای تشخیص دقیق بارداری را تعیین خواهد کرد.

7. مراقبت از سگ باردار

تغذیه: در طول بارداری، نیازهای غذایی سگ ماده افزایش می‌یابد. از غذای با کیفیت بالا و مخصوص سگ‌های باردار استفاده کنید. وعده‌های غذایی بیشتر و کوچک‌تر به جای یک وعده بزرگ به کاهش تهوع کمک می‌کند. مکمل‌ها: با مشورت دامپزشک، ممکن است نیاز به مکمل‌های ویتامینی و معدنی باشد. ورزش: ورزش منظم و ملایم برای حفظ سلامتی سگ باردار ضروری است، اما از فعالیت‌های سنگین خودداری کنید. ویزیت‌های دامپزشکی: ویزیت‌های منظم دامپزشکی برای اطمینان از سلامت مادر و جنین‌ها ضروری است. محیط آرام: محیطی آرام و بدون استرس برای سگ باردار فراهم کنید. اجتناب از داروها: از دادن هرگونه دارو به سگ باردار بدون مشورت با دامپزشک خودداری کنید.

8. طول دوره بارداری

طول دوره بارداری در سگ‌ها معمولاً بین 58 تا 68 روز است. تعداد توله ها می‌تواند بر طول دوره بارداری تاثیر بگذارد. بارداری با تعداد توله کمتر ممکن است کمی طولانی تر باشد. اندازه نژاد نیز می‌تواند تاثیرگذار باشد. نژادهای بزرگتر ممکن است دوره بارداری کمی طولانی تری داشته باشند. دانستن تاریخ دقیق جفت گیری برای تخمین زمان زایمان مهم است. در روزهای آخر بارداری، سگ ماده ممکن است بی قرارتر شود و به دنبال مکانی مناسب برای زایمان باشد. اندازه شکم در اواخر بارداری بزرگتر و قابل مشاهده تر می شود. در صورت مشاهده هرگونه علائم غیرعادی، فوراً با دامپزشک تماس بگیرید.

9. آماده سازی برای زایمان (Whelping)

تهیه جعبه زایمان: یک جعبه زایمان مناسب و راحت برای سگ ماده تهیه کنید. این جعبه باید به اندازه کافی بزرگ باشد تا سگ و توله‌هایش در آن جا شوند. مکان آرام: جعبه زایمان را در مکانی آرام، گرم و دور از رفت و آمد قرار دهید. وسایل ضروری: وسایلی مانند حوله‌های تمیز، قیچی استریل، نخ بخیه، بتادین و دستکش یکبار مصرف را آماده کنید. شماره تماس دامپزشک: شماره تماس دامپزشک را در دسترس داشته باشید. بررسی دمای بدن: دمای بدن سگ ماده را در روزهای آخر بارداری به طور منظم بررسی کنید. افت دما (معمولاً زیر 37 درجه سانتیگراد) نشانه شروع زایمان است. کاهش اشتها: در روزهای نزدیک به زایمان، سگ ماده ممکن است اشتهای خود را از دست بدهد. بی قراری و لانه سازی: سگ ماده ممکن است بی قرار شود و به دنبال لانه سازی در جعبه زایمان باشد.

10. مراحل زایمان

مرحله اول: انقباضات رحم آغاز می‌شود و گردن رحم باز می‌شود.این مرحله ممکن است 12 تا 24 ساعت طول بکشد.سگ ماده ممکن است بی‌قرار، مضطرب و نفس نفس‌زن باشد.مرحله دوم: توله‌ها متولد می‌شوند.انقباضات رحم قوی‌تر می‌شوند و سگ ماده شروع به زور زدن می‌کند.هر توله معمولاً با فاصله 30 دقیقه تا 2 ساعت متولد می‌شود.تغذیه توله ها: سگ مادر به طور غریزی شروع به لیسیدن و تمیز کردن توله ها می کند.این عمل باعث تحریک تنفس توله ها می شود.برش بند ناف: اگر سگ مادر بند ناف را قطع نکند، با بهره‌گیری از قیچی استریل و نخ بخیه این کار را انجام دهید.

بند ناف را حدود 2-3 سانتی متر از بدن توله قطع کنید و با نخ بخیه ببندید.

اطمینان از تنفس: اگر توله ای نفس نمی کشد، با مالش ملایم بدن آن و تمیز کردن دهان و بینی، به تحریک تنفس کمک کنید.گرم نگه داشتن توله ها: توله ها را در جعبه زایمان و در کنار مادر گرم نگه دارید.می‌توانید از لامپ حرارتی نیز استفاده کنید.

11. مشکلات احتمالی در زایمان (Dystocia)

زور زدن بیش از حد بدون تولد توله. فاصله بیش از 2 ساعت بین تولد توله‌ها. ضعف عمومی و خستگی بیش از حد سگ ماده. خونریزی شدید. توله در کانال زایمان گیر کرده است. هرگونه علائم غیرعادی دیگر. در صورت بروز هر یک از این مشکلات، فوراً با دامپزشک تماس بگیرید.

12. مراقبت از توله‌ها

تغذیه: توله‌ها باید در ساعات اولیه پس از تولد شروع به شیر خوردن کنند.شیر مادر حاوی آنتی‌بادی‌های ضروری برای محافظت از توله‌ها در برابر بیماری‌ها است.وزن‌گیری: وزن توله‌ها را به طور منظم بررسی کنید.توله‌ها باید روزانه وزن اضافه کنند.گرم نگه داشتن: توله‌ها را گرم نگه دارید، زیرا نمی‌توانند دمای بدن خود را تنظیم کنند.بهداشت: جعبه زایمان را تمیز نگه دارید و توله‌ها را به طور منظم تمیز کنید.تحریک دفع: توله‌ها در چند هفته اول زندگی نمی‌توانند به طور مستقل دفع کنند.

مادر معمولاً با لیسیدن ناحیه تناسلی و مقعد توله‌ها، آنها را تحریک به دفع می‌کند.

اگر مادر این کار را انجام نمی‌دهد، شما باید این کار را با بهره‌گیری از یک پارچه مرطوب و گرم انجام دهید.اجتماعی شدن: از سنین پایین، توله‌ها را با افراد مختلف، صداها و محیط‌های جدید آشنا کنید تا به سگ‌های اجتماعی و خوش‌رفتار تبدیل شوند.واکسیناسیون و انگل زدایی: طبق دستور دامپزشک، واکسیناسیون و انگل زدایی توله‌ها را انجام دهید.

13. مراقبت از سگ مادر بعد از زایمان

تغذیه: نیازهای غذایی سگ مادر بعد از زایمان افزایش می‌یابد.از غذای با کیفیت بالا و مخصوص سگ‌های شیرده استفاده کنید.بهداشت: ناحیه تناسلی سگ مادر را تمیز نگه دارید.استراحت: به سگ مادر فرصت دهید تا استراحت کند و با توله‌هایش ارتباط برقرار کند.ویزیت دامپزشکی: یک ویزیت دامپزشکی برای بررسی سلامت سگ مادر و توله‌ها ضروری است.بررسی پستان ها: پستان های سگ مادر را برای علائم ورم پستان (mastitis) بررسی کنید.علائم ورم پستان شامل قرمزی، تورم، درد و ترشح چرک از پستان ها است.جلوگیری از عفونت: علائم عفونت رحم (metritis) را بررسی کنید.

علائم متریت شامل تب، بی حالی، عدم اشتها و ترشحات بدبو از واژن است.

پیشگیری از بارداری ناخواسته.کاهش خطر ابتلا به برخی از سرطان‌ها (مانند سرطان پستان در سگ‌های ماده و سرطان پروستات در سگ‌های نر).کاهش رفتارهای ناخواسته (مانند پرخاشگری و ولگردی).افزایش طول عمر.کنترل جمعیت سگ‌های بی‌خانمان.بهبود سلامت عمومی سگ.

15. زمان مناسب برای عقیم سازی

بهترین زمان برای عقیم سازی سگ‌های ماده، قبل از اولین دوره فحلی است (حدود 6 ماهگی). در سگ‌های نر، عقیم سازی معمولاً بین 6 تا 9 ماهگی انجام می‌شود. با این حال، زمان مناسب برای عقیم سازی ممکن است بسته به نژاد، اندازه و سلامت سگ متفاوت باشد. با دامپزشک خود مشورت کنید. برخی از دامپزشکان عقیم سازی زودهنگام را توصیه می کنند (قبل از 6 ماهگی). عقیم سازی یک تصمیم باید باید با دقت و با مشورت با دامپزشک گرفته شود.

16. عوامل موثر بر باروری سگ‌ها

سن: باروری سگ‌ها با افزایش سن کاهش می‌یابد. نژاد: برخی از نژادها بیشتر از سایرین مستعد مشکلات باروری هستند. سلامت عمومی: بیماری‌ها و مشکلات سلامتی می‌توانند بر باروری سگ‌ها تأثیر بگذارند. تغذیه: تغذیه نامناسب می‌تواند بر باروری سگ‌ها تأثیر بگذارد. وزن: اضافه وزن یا کمبود وزن می‌تواند بر باروری سگ‌ها تأثیر بگذارد. داروها: برخی از داروها می‌توانند بر باروری سگ‌ها تأثیر بگذارند. استرس: استرس مزمن می‌تواند بر باروری سگ‌ها تأثیر بگذارد.

17. روش‌های کمک باروری در سگ‌ها

تلقیح مصنوعی (Artificial Insemination): تزریق اسپرم به رحم سگ ماده با بهره‌گیری از ابزار خاص. انتقال جنین (Embryo Transfer): انتقال جنین از یک سگ ماده به سگ ماده دیگر. تولید مثل آزمایشگاهی (In Vitro Fertilization): لقاح تخمک و اسپرم در آزمایشگاه و سپس انتقال جنین به رحم سگ ماده. این روش ها معمولاً برای سگ هایی استفاده می شوند که به طور طبیعی قادر به باروری نیستند. این روش ها گران قیمت و پیچیده هستند و نیاز به تخصص خاصی دارند. قبل از بهره‌گیری از این روش ها، باید با دامپزشک متخصص مشورت کنید. این روش ها میتوانند به حفظ نژادهای نادر سگ کمک کنند.